แวววัน : เพื่อนเก่าในวัยเด็ก

ทรายกองดิน

          ในสมัยที่เป็นเด็กนั้น  นอกจากหนังสือตำราที่ใช้ในการเรียน การอ่านเพื่อสอบแล้ว ก็ยังมีหนังสืออ่านนอกเวลาที่คุณครูให้อ่านและสั่งให้ทำรายงานย่อความส่งคุณครูด้วย  โดยเท่าที่พอจำได้นั้น มีหนังสือที่ใช้อ่านนอกเวลาอยู่ประมาณ 3 เล่ม คือ แมงมุมเพื่อนรัก , น้ำพุ และแวววัน
          เค้าโครงเรื่องของทุกเล่มก็พอจำได้มาจนถึงทุกวันนี้ แต่สำหรับเล่มที่จดจำได้มาก และประทับใจเป็นพิเศษนั้น เห็นจะเป็นเรื่องแวววัน เพราะอะไรนะหรือ ก็เพราะเป็นหนังสือที่มีความหนามากที่สุดที่เด็กอย่างผมคิดในตอนนั้น  ดังนั้นจึงต้องใช้เวลาอ่านอยู่นานหลายวัน รวมทั้งทำย่อความไปด้วย กว่าจะเสร็จ ก็เล่นเอาบ่นกับตัวเองอยู่หลายรอบว่าทำไมคุณครูช่างใจร้ายเหลือเกินให้นักเรียนอ่านหนังสือหนาขนาดนี้ แล้วเรื่องแวววันนั้นก็ไม่ใช่นวนิยายที่อ่านแล้วสนุกอะไรสักเท่าไร
          ผ่านมานานหลายสิบปีแล้ว บังเอิญได้ไปเดินเที่ยวตลาดนัด ได้พบร้านขายหนังสือเก่าร้านหนึ่ง พร้อมๆ กับเห็นหนังสือเล่มเก่าๆ เล่มหนึ่งเหมือนคุ้นหน้าคุ้นตากัน เหมือนเคยรู้จักกัน ถูกวางขายอยู่ข้างถนน ราคาเดิมในหนังสือ 35 บาท ถามคนขายว่าจะขายเท่าไร คนขายบอกว่า 30 บาท ควักเงินซื้อเลยโดยไม่ต่อราคาอะไร เพราะรู้ซึ้งถึงคุณค่าของวรรณกรรมเรื่องนี้ดีว่ามีคุณค่าเกินกว่าราคาที่ต้องจ่าย และเมื่อได้กลับมาอ่านทบทวนอีกครั้งก็รู้สึกว่าอ่านเข้าใจและซาบซึ้งยิ่งกว่าตอนสมัยเรียน นั่นอาจเป็นเพราะความคิดและประสบการณ์ที่มากขึ้น อย่างเช่นที่พ่อของแวววันบอกว่าจะอยู่อย่างน้ำ หรืออยู่อย่างหิน หรือในตอนสุดท้ายที่แวววันบอกกับพันธุ์ สุรีย์ว่า ตะวันขึ้นแล้ว ดอกไม้บานแล้ว สายน้ำไม่ทวนกลับมาทางเก่าอีกแล้ว หน้าผายังอยู่ค้ำฟ้า ไม่มีสิ่งใดทำลายมันได้นอกจากกาลเวลานับล้านปี ซึ่งตอนนั้นอ่านแล้วยังไม่เข้าใจ
          สรุปว่าก็อ่านแวววันจบลงไปอีกรอบ ด้วยความเข้าใจและซาบซึ้งในวรรณกรรม อีกอย่างหนึ่งคือ อ่านคราวนี้ไม่ต้องทำรายงานย่อความส่งคุณครูด้วย หลังจากนั้นพลิกไปอ่านดูรายละเอียดของนวนิยายเรื่องนี้จากผู้เขียนหลังเล่มเขียนไว้ว่า "...เรื่อง แวววัน นี้ เขียนเมื่อปี พ.ศ. 2514 ก่อนการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ที่เราท่านทราบกันดี เหตุการณ์ ฉาก ท้องเรื่องเป็นสภาพชีวิตก่อนหน้า 2514 ไปอีกกว่า 10 ปี คือในราวปี 2500-2508 ผู้เขียนได้พยายามจำลองภาพชีวิตชาวสวนพลูธนบุรี ในยุคนั้นไว้อย่างละเอียดที่สุดเท่าที่จะจำได้ แม้จะยังไม่สมใจ เพราะการผูกเรื่องเป็นนวนิยายนั้นมีขอบเขตจำกันในการบรรยายอยู่ หากบรรยายสภาพชีวิตมากเกินไปก็จะกลายเป็นสารคดีไปเลย กระนั้นก็ยังหวังว่า ผู้อ่านจะพอนึกภาพชีวิตของชาวสวนชานเมืองกรุงเทพฯ ออกว่าเป็นเช่นไร เพราะปัจจุบันภาพเช่นนี้ก็จะหาดูได้ยากเสียแล้ว นอกจากจะบุกบั่นเดินทางเข้าไปในสวนลึกจริงๆ ซึ่งเป็นการลำบากอยู่หากไม่รู้แหล่งเช่นผู้เขียนซึ่งเคยอาศัยอยู่ และเติบโตในถิ่นนั้นมา และมีความประสงค์จะสะท้อนภาพชีวิตที่ตนเคยพบเคยเห็นไว้ในผลงานของตน.... หลายสิ่งหลายอย่างใน แวววัน เริ่มล้าสมัย อัตราเงิน ความคิดของนักศึกษา ฯลฯ เพราะฉะนั้นเมื่อท่านอ่านก็ต้องทำความเข้าใจเสียก่อนว่ากำลังอ่านเรื่องอดีตเมื่อ 15 ปีมาแล้ว และแวววันเป็นนวนิยายที่ผู้เขียนมิได้ตั้งใจจะผูกเรื่องให้อ่านสนุก จึงไม่ค่อยมีอะไรชวนให้ตื่นเต้นนัก..."
          พออ่านจบ คำนวณได้ว่าหนังสือแวววันเล่มนี้มีอายุมาประมาณ 39 ปีแล้วเริ่มตั้งปีที่เขียน ซึ่งก็นับว่าเหมือนได้กลับมาพบเจอเพื่อนเก่าสมัยวัยเด็กกันอีกครั้ง เลยอดใจไม่ได้ที่จะเขียนระบายความรู้สึกออกมาให้อ่านกัน