ความแตกต่าง....ถูกกับผิด.... ???

คนกุลา

.
เดินทางออกจากกรุงเทพฯ ตอนเที่ยง  ฟ้าเริ่มมืดเมื่อเราออกจาก
ตัวเมืองนครสวรรค์..หลังทานข้าวมื้อเย็น  ...นั่งรถฝ่าความมืดมาถึง 
หมู่บ้าน ประมาณตีหนึ่งของวันรุ่งขึ้น  บางคนในคณะที่ไปด้วยกันก็
เข้านอน..เพื่อพักผ่อนเอาแรง...
.
ผมพร้อมกับอีกบางคนซึ่งนอนมาในรถพอสมควรแล้วก็เลยนั่งผิงไฟ 
กินกาแฟและคุยกันจนกระทั่งเช้า  เมื่อฟ้าเริ่มสว่างขึ้นได้มามองเห็น
สภาพบ้านเรือนโดยทั่วไปของหมู่บ้านแม่ทา  เป็นหมู่บ้านชาวปาเกอะญอ  
มีชาวบ้านอยู่อาศัยประมาณ  ๑๕๐  หลังคาเรือน  ส่วนชื่อหมู่บ้านนั้น
ตั้งตามชื่อลำน้ำทาที่ไหลผ่าน เท่าที่ถามดูคร่าวๆ ก็  ทราบว่าได้มีการ
ตั้งบ้านเรือนมาไม่น้อยกว่า  ๗๐ ปี หลังจากนั่งคุยกันอยู่ที่ที่พักจน
ตกตอนบ่าย  หลานๆ และน้องชวนไปเที่ยวบ้านขุนแม่ทา  คำว่าขุน 
น่าจะหมายถึงต้นน้ำ ดังนั้นบ้านขุนแม่ทา  หมายถึงหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ที่ 
ต้นน้ำแม่ทานั่นเอง
.
การเดินทางไปยังหมู่บ้านดังกล่าวมีวิธีเดียวคือการขับรถลงไปตาม
ลำน้ำแม่ทา  ซึ่งหน้านี้มีน้ำไม่มากนัก  ระยะทางอยู่ในราว  ๑๐  
กิโลเมตร  ดังนั้นจึงไม่กล้าคิดเลยว่าในหน้าน้ำมากๆ ชาวบ้านจะ
เดินทางกันอย่างไร  บ้านขุนแม่ทา  มีบ้านเรือนอยู่ ประมาณ ๓๐  หลังคา 
ซึ่งเป็นชาวเขาเผ่าปาเกอะญอ  เช่นเดียวกัน
.
ขณะขับรถขึ้นไปสองฝั่งลำน้ำมีสภาพเป็นไร่  นา สลับกับป่าไม้   หลาน 
ชายเล่าให้ฟังว่า  ชาวบ้านที่นี่พยายามรักษาต้นไม้ไว้  โดยเฉพาะ
บริเวณต้นน้ำหรือขุนน้ำ  บ่อยครั้งที่เจ้าหน้าที่ราชการเข้ามาตัดไม้
โดยผิดกฎหมาย  ก็จะถูกชาวบ้านล้อมจับ  และแจ้งไปทางอำเภอ 
ให้มารับตัวไปอีกทอดหนึ่ง  แต่ในขณะเดียวกัน  เวลาที่ชาวบ้านใน
หมู่บ้านไปตัดไม้มาทำบ้านเรือน  ก็จะถูกเจ้าหน้าที่ป่าไม้จับกุม
เช่นกัน  โดยเฉพาะช่วงที่กำลังชักลากจากป่าเข้ามาในหมู่บ้าน  
ก็ดูมีการถ่วงดุลย์กันดีนะ ผมเปรยขึ้นมาบ้าง  ด้วยอคติเข้าข้าง
ชาวบ้านที่มักจะซ่อนไว้ไม่มิด
.
หลายชายคนที่ขับรถและเล่าเรื่องนี้  คือคนที่กำลังจะเข้าพิธีวิวาห์
ในวันพรุ่งนี้กับเจ้าสาวชาวปาเกอะญอ  เรือนหอผม  ก็จ่ายค้าจ้าง 
เลื่อยไม้  และจ้างลากไม้และค่าสร้างบ้าน รวมๆ แล้วตกสองแสนบาท
เขาเล่าอีก  แต่ผมคะเนดูด้วยตาเบื้องต้นแล้วถ้าเป็นบ้านที่เราสร้าง 
ในเมืองก็ตกไม่ต่ำกว่า  สอง-สามล้านบาทขึ้นไป  แม้จะไม่เห็นด้วย
กับการสร้างบ้านของเขานัก  เพราะรู้สึกว่าจะเป็นการใช้ไม้มากเกิน
ความจำเป็น  แต่ผมก็ไม่ได้พูดอะไรต่อ
.
บ้านของชาวบ้านที่นี่  โดยทั่วๆ ไปเป็นทั้งบ้านและร้านขายไม้  คือเป็น 
บ้านที่เขาใช้พักอาศัยและทำกิจกรรมอื่นๆ เหมือนกับบ้านของเราๆ 
ท่านๆ โดยทั่วไป  แต่ตัวบ้านของเขามีหน้าที่อีกอย่างคือฝาและพื้นบ้าน
ใช้เป็นที่เก็บไม้สำหรับขายไปในตัว  โดยเขาจะกั้นฝาและพื้นใน
ลักษณะชั่วคราว  เพื่อความพร้อมที่จะงัดออกมาขายหากต้องการใช้เงิน   
ในราคาตกแผ่นละ ๑๕๐ บาท  และหลังจากนั้นก็กลับเข้าป่าไปเลื่อย
ไม้แผ่นจำนวนเท่าเดิมมาทดแทนไว้ดังเดิม  ภายในเวลาไม่เกิน
สองสัปดาห์  พูดตรงๆ ก็คือชาวบ้านที่นี้มีอาชีพรับจ้างและเลื่อยไม้ขาย
.
บ้านของชาวบ้านโดยทั่วไปจะสร้างโดยไม้สักทั้งหลัง หรือไม่ก็ใช้ไม้สักเป็นเสา  พื้นและไม้เครื่องแล้วกั้นด้วยไม้ไผ่สานเป็นฟาก  ส่วนไม้แดง  หรือไม้ที่เราเห็นเป็นไม้มีค่าอื่นๆ เช่นไม้ตะเคียนทอง  เขาใช้ทำฟืนกัน  แต่ก็นับว่ายังดีกว่าเมื่อสิบกว่าปีที่แล้วที่ผมมาร่อนเร่อยู่แถวนี้  ซึ่งจำได้ว่าเขาใช้ไม้สักมาทำฟืนกัน  ตามธรรมเนียมปฏิบัติของชาวปาเกอะญอแล้ว  ไม้ทุกต้นมีเจ้าของ  การเป็นเจ้าของนี้เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปในชุมชน แม้จะอยู่ในแปลงที่รัฐถือว่าเป็นที่ ป่าสงวน   ก็ตามที  ชาวบ้านที่นี่ก็เหมือนชาวเขาเผ่าอื่นๆ นอกจากมีการทำนาข้าวและปลูกกระเทียมซึ่งทำอย่างถาวรแล้วก็มีการทำไร่หมุนเวียน  คือแต่ละครอบครัวจะมีที่จำนวน สี่-ห้าแปลงและทำไร่หมุนเวียนกันไปแปลงละหนึ่งปี  จนครบปีที่สี่ ที่ ห้า ก็จะวนกลับมาสู่ที่เดิม  นัยว่าจะเป็นการให้ที่ดินได้พักสาม สี่ ปี  โดยถางและเผาต้นไม้ที่งอกขึ้นมาใหม่  เพื่อเป็นปุ๋ยให้ต้นพืชที่ปลูกต่อไป
.
ดูไปแล้วทัศนคติและความเชื่อหลายอย่างดูแปลกแปร่งสำหรับ คนในเมืองเช่นเราท่านทั้งหลาย  ซึ่งนั่นก็ต้องนับรวมบรรดาท่านที่เป็นเจ้าหน้าที่ที่มีหน้าที่ต้องรักษากฎหมายด้วย   ความแตกต่างทางความคิด และความเชื่อเหล่านี้  นำไปสู่ความแปลกแยกและใช้กำลังจับกุมดังที่หลานได้กล่าวไปตอนต้น  ดีที่ทั้งสองฝ่ายใช้กำลัง  โดยที่อิงอยู่กับกฎหมาย โดยเฉพาะฝ่ายชาวบ้าน มิฉะนั้นก็อาจจะมีข้อหาการกระทำผิดอื่นๆ ตามมาอีกแน่นอน 
ดีนะ ที่ที่นี่เป็นชายแดนจังหวัดแม่ฮ่องสอน  ไม่ใช่ชายแดนสามจังหวัดภาคใต้  มิฉะนั้น ปัญหาคงจะไม่สามารถจบลงแบบง่ายๆ อย่างที่เป็นอยู่ก็ได้  ผมกล่าวขึ้นเบาๆ  และอดที่จะคิดและกังวลใจอยู่เงียบๆไม่ได้
.
เพราะถ้าจะว่าไปแล้วความขัดแย้งที่เกิดขึ้นก็คงไม่แตกต่างกันมากนัก  คงเป็นเพียงรายละเอียดปลีกย่อยเท่านั้นกระมังที่แตกต่างกัน  และที่สำคัญคือการแก้ไขปัญหาอย่างที่ผมกล่าวไปข้างต้น
.
จากตัวอย่างเรื่องที่กล่าวมา  ฝ่ายรัฐหรือแม้แต่เราเองมองว่าชาวบ้านกำลังใช้ทรัพยากรอย่างไม่คุ้มค่า  และทำลายต้นน้ำของแม่น้ำสำคัญๆ ในประเทศนี้  ขณะที่ชาวบ้านก็มองว่าเขาอยู่ที่นี่ ดำเนินวิถีชีวิตแบบนี้มานับหลายชั่วอายุคน  เจ้าหน้าที่ของเราต่างหากที่เข้าไปพยายามเปลี่ยนแปลงเขาโดยที่เขาไม่ยินยอม  โดยที่เจ้าหน้าที่อาศัยอำนาจตามกฎหมายอยู่ในมือ
.
เขาจึงสรุปว่าเจ้าหน้าที่ต่างหากที่ข่มเหงรังแกเขา  อีกทั้งเจ้าหน้าที่หลายส่วนที่ทำผิดกฎหมายเสียเอง  โดยที่เข้าไปตัดไม้เพื่อการค้าอย่างผิดกฎหมาย  ความคิดและความเชื่อเหล่านี้ดูไปก็เหมือนเส้นขนานที่ยากจะหาจุดที่จะมาบรรจบกันได้อย่างลงตัว
.
เมื่อขับรถไปถึงบ้านขุนแม่ทา  หลังจากทักทายชาวบ้านที่รู้จักแล้ว  หลานชายก็พาเราไปดูโรงเรียน  ซึ่งมีป้ายบอกว่าเป็นศูนย์การเรียนรู้ชุมชน  มีครูเพียงคนเดียวซึ่งต้องสอนทั้งเด็กและผู้ใหญ่ไปด้วย  ดูๆ ไปก็คล้ายกับหมู่บ้านในพื้นราบ  ที่เป็นไปในลักษณะนี้เมื่อประมาณ ๔๐ ๕๐  ปีก่อน
.
ตอนขับรถขากลับลงมาตามทางเดิม  ที่จริงน่าจะพูดว่าตามทางน้ำสายเดิมมากกว่า  เราสวนกับชาวปาเกอะญอชายหญิงคู่หนึ่งอายุราวๆ  ๒๔-๒๕ ปี อุ้มลูกน้อยอายุราวขวบกว่าเดินสวนขึ้นมา  ลูกเขาไม่สบาย  เขาพาลูกไปหาหมอที่ตลาดแม่ลาน้อย  ไปตั้งแต่เมื่อวานแล้ว  เพิ่งกลับ  หลานชายเล่าเบาๆ  เขาต้องเดินจากจุดนี้ไปอีกครึ่งวัน  จึงจะถึงบ้านเขา หลานชายเล่าต่อ  อ้าวแล้วเมื่อคืนเขาพักที่ไหนละ ผมถามอย่างงงๆ  ก็คงพักกับญาติในหมู่บ้านห้วยแม่ทามั๊ง  หลานชายตอบแบบไม่มีอารมณ์อะไร  ขณะที่สำหรับผมเมื่อเจอเรื่องพวกนี้ก็อดคิดถึงความไม่ยุติธรรม  ในการรับบริการจากรัฐของคนยากคนจนไม่ได้สักที  อารมณ์นี้นี่เองที่ทำให้ตัวเองต้องลำบากใจ  บ่อยครั้ง  
.
อ้อ เขาไม่ได้อยู่ที่บ้านขุนแม่ทา  หรอกเหรอ ผมถามขัดขึ้น  อย่างแสดงความสนใจ
.
บ้านเขาอยู่ลึกเข้าไปในป่า  เ ลยบ้านขุนแม่ทาเข้าไปอีก หลานชายขยายความเมื่อเห็นว่าเราอยากรู้
.
แวบหนึ่งของความรู้สึก  อดไม่ได้ที่จะคิดไปถึงพวกเขาสามคนแม่ลูกที่สวนกันเมื่อสักครู่  เพราะตามมาตรฐานของเราแล้ว ชีวิตของเขาดูน่ารันทดในสายตาเราค่อนข้างมาก  แต่ถ้ามาคิดให้ดี  เขาเองก็อาจคิดรันทดต่อชีวิตของเราอยู่เช่นเดียวกันก็เป็นไปได้  ที่ต้องอยู่กับความจอมปลอมต่างๆ  เพื่อแลกกับความสะดวกสบาย  หรือถ้าพูดให้ตรงที่สุดคือ  ยอมทิ้งทุกสิ่งทุกอย่างแม้แต่ตัวตนของตนเอง  ขอเพียงได้เป็นทาสของความทันสมัยและเทคโนโลยีที่ต้องซื้อหามาด้วยราคาแสนแพง
.
ผมนั่งคิดอะไรคนเดียวเงียบๆ  มาจน ใกล้ถึงหมู่บ้านแม่ทาราวๆ ๑-๒ กิโลเมตร  จึงเอ่ยบอกหลานขึ้นว่า  เดี๋ยวจอดส่งอาว์ที่นี่แหละ  อาว์จะเดินเล่นสักพัก  และเดี๋ยวจะเดินเข้าไปในหมู่บ้านเอง  ผมบอกหลานชาย  แต่จุดประสงค์ที่แท้ก็คือ ต้องการลงเดินก็เพราะเห็นมีก้อนหินสวยเรียงรายอยู่ในลำน้ำแม่ทาที่กำลังไหลเอื่อยริน  จึงอยากเก็บเพื่อไปฝากเพื่อนคนหนึ่งที่รู้ว่าเธอชอบสะสมหินสวยๆ  แวบแรกก็ไม่มั่นใจว่าเราจะเก็บก้อนหินไปฝากได้สวยถูกใจเธอหรือเปล่า  แต่หลังจากเริ่มเลือกเก็บก้อนหินอยู่สักพักหนึ่ง  ก็พบว่าตนเองเกิดความสุขสงบอย่างประหลาด  เป็นความรู้สึกที่ยากจะเกิดขึ้นได้ในท่ามกลางความเร่งรีบของเมืองใหญ่  คิดแล้วก็รู้สึกขอบคุณเพื่อนคนนั้น  ที่แนะนำให้เราได้มาพบแง่มุมของความสงบเช่นนี้
.
จากการทบทวนเรื่องที่ผ่านเข้ามาในความคิดคำนึงในช่วงสองสามวันนี้  หรือว่าแท้ที่จริงแล้วพวกเราทุกๆ คนก็กำลังใช้ทรัพยากรธรรมชาติ  เพื่อจุดมุ่งหมายส่วนตัวอยู่ด้วยกันโดยถ้วนทั่ว......จะต่างกันก็แต่ที่แต่ละคนก็มีเหตุผลและวัตถุประสงค์ในการใช้ของตนเอง  อาจจะไม่จำเป็นต้องเหมือนกัน  หากแต่เราแต่ละคนเคยหยุดคิดบ้างสักนิดไหมว่า  เหตุผลของผู้อื่นที่กำลังทำในสิ่งที่แตกต่างและเราไม่เห็นด้วย  จริงๆ นั้นคืออะไร  และเขาทำเพราะอะไร  ในขณะเดียวกันเราเองมีบ้างไหมที่กำลังทำสิ่งที่อยู่ในลักษณะที่แทบจะนับได้ว่าเป็นการกระทำในระนาบเดียวกันกับการกระทำของผู้อื่นที่เรากำลังประนามเขาอยู่  
.
เพราะหากทุกคนทำได้ดังนั้นผมคิดว่า  โลกเรานี้คงจะสงบและน่าอยู่ขึ้นอีกมาก  หรือท่านละครับ...ว่าอย่างไร..กันบ้าง..เอ่ย
""""""""""""""""""""""