** อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑**

คนกุลา

อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ แปลว่า เพชรพระอินทร์ หมายถึง ฉันท์ที่มีลีลา
อย่างเพชรของพระอินทร์  บางท่านก็บอกว่าหมายถึง "ฉันท์ที่มีลีลา
ดุจสายฟ้าของพระอินทร์" เป็นฉันท์ที่นิยมแต่งกันมากที่สุด มักใช้
เป็นบทชมธรรมชาติ  หรือพรรณนาความเศร้าโศก
มีลักษณะและจำนวนคำคล้ายกับกาพย์ยานี 11 แต่ต่างกันเพียงที่ว่า
อินทรวิเชียรฉันท์นี้มีข้อบังคับ ครุและลหุ ดังรายละเอียดต่อไปนี้
          ๑. คณะและพยางค์
          ฉันท์บทหนึ่งมี ๒ บาท บาทละ ๒ วรรควรรคต้นมี ๕ คำ วรรค
ท้ายมี ๖ คำ รวมบาทละ ๑๑ คำ จึงเขียน ๑๑ ไว้ท้ายชื่อฉันท์
           
          ๒. สัมผัส
 สัมผัสระหว่างวรรค มีสัมผัส ๒ คู่ คือ
 คำสุดท้ายของวรรคหน้า สัมผัสกับ คำที่สามของวรรคหลัง แทน
     ด้วย เครื่องหมาย (๐)  ในแผนภาพโครงสร้างด้านล่าง
 คำสุดท้ายของวรรคที่สอง สัมผัสกับ คำสุดท้ายของวรรคที่สาม 
      แทนด้วยเครื่องหมาย ((๐)) ในแผนภาพโครงสร้างด้านล่าง
 สัมผัสระหว่างบท มี ๑ คู่ คือ
 คำสุดท้ายของแต่ละบท สัมผัสกับ คำสุดท้ายของวรรคที่สองของ
      บทที่ตามมา แทนด้วยเครื่องหมาย (((๐))). ในแผนภาพโครงสร้างด้านล่าง
      สัมผัสระหว่างวรรค
      
      สรุปว่าใน ๑ บท มีสัมผัส ๒ คู่ สังเกตจากแผนผังและตัวอย่าง (คำ
สัมผัสในที่นี้คือสัมผัสสระ ) สัมผัสบังคับดูได้จากแผนตาม เครื่องหมาย 
() หรือ(()) บอกสัมผัส 
       ส่วน คำครุ คำลหุ บังคับครุ ลหุ ตามที่เขียนไว้ในแผน และตาม
ตัวอย่าง
    ค ค ล ค (ค)   ล ล (ค)ล ค ((ค))
 ค ค ล ค ((ค))  ล ล ค ล ค (((ค)))
    ค ค ล ค (ค)   ล ล (ค)ล ค (((ค)))
 ค ค ล ค (((ค)))  ล ล ค ล ค ค
ค เท่ากับ คำครุ
ล เท่ากับ คำลหุ
ตัวอย่างบทประพันธ์ อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ 
      ธมฺโม หเว รกฺ-   ขติ ธมฺมจารึ 
ชนใดหทัยอิง                 สติยึดประพฤติธรรม 
      ซื่อสัตย์วิรัติชั่ว          บมิกลั้ว ณ บาปกรรม 
เว้นทิฏฐิสารัม                 ภกิเลสและโทษผยอง 
      พร้อมกายวจีจิตร       สุจริตพินิจตรอง 
ธรรมแลจะคุ้มครอง          นรนั้นนิรันดร 
      ให้ปราศนิราศทุกข์     ประลุสุขสโมสร 
หลักฐานสถาพร              ธุระกอบก็เกิดผล 
      ธรรมแลจะแผ่กั้น      และก็กันมิให้ตน 
ตกต่ำถลำจน                  เจอะอบายวิบัติเขว 
       ฉตฺต มหนฺต    วิย วสฺสกาเล 
เหมือนเมื่อวสันต์เท          ชลหลั่งถะถั่งสาย 
       ร่มใหญ่ผิกางกั้น       จะประกันมิเปียกกาย 
ธรรมดุจร่มหมาย             เฉพาะธรรมจารี 
       เหตุนี้ประชาชาติ       ละประมาทประพฤติดี 
ยึดธรรมประจำชี              วิตเถิดประเสริฐแล
         (โดย วัลภา เทียนดำรง)
ตัวอย่างบทประพันธ์ อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑
ยลเนื้อก็เนื้อเต้น           พิศเส้นสรีร์รัว
ทั่วร่างและทั้งตัว          ก็ระริกระริวไหว 
แลหลังละลามโล-   หิตโอ้เลอะหลั่งไป
เพ่งผาดอนาถใจ          ระกะร่อยเพราะรอยหวาย
ตัวอย่าง อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑
๏   พวกราชมัลโดย      พลโบยมิใช่เบา 
สุดหัตถแห่งเขา           ขณะหวดสิพึงกลัว 
๏   บงเนื้อก็เนื้อเต้น      พิศเส้นสรีร์รัว 
ทั่วร่างและทั้งตัว          ก็ระริกระริวไหว 
๏   แลหลังละโลมโล- หิตโอ้เลอะหลั่งไป 
เพ่งผาดอนาถใจ          ระกะร่อยเพราะรอยหวาย 
๏   เนื่องนับอเนกแนว  ระยะแถวตลอดลาย 
เฆี่ยนครบสยบกาย      สิรพับพะกับคา 
  (สามัคคีเภทคำฉันท์) 
ตัวอย่างอินทรวิเชียรฉันท์ชื่อ เล็บนาง 
๏   พี่บอกจะขอยล      นฤมลนขาเชย  
สั่นเทิ้มมิคุ้นเลย          อุระไหวระส่ำกาย  
๏   ลูบไล้ ณ นิ้วนวล    กลชวนภิรมย์หมาย  
สัมผัส มิเสียดาย          ดรุณีสิลืมตน  
๏   ล่วงกาลมินานนัก   นขลักษณ์ก็ฝากผล  
ชายชัง ก็ล่องหน         นฤมลก็หมองมัว  
๏   เล็บนาง ก็กางร่าย   สติชายสะพรึงกลัว  
เล็บนาง สะกิดทั่ว        ปริรอยประทับตรา  
  (โดย หมูอ้วน)  
หมายเหตุ:
ครุ คือพยางค์ที่มีเสียงหนัก 
ได้แก่ พยางค์ที่ประกอบด้วย สระเสียงยาว (ทีฆสระ) 
และสระเกินทั้ง ๔ คือ สระ อำ ใอ ไอ เอา 
และพยางค์ที่มีตัวสะกดทั้งสิ้น 
ลหุ คือพยางค์ที่มีเสียงเบา 
ได้แก่ พยางค์ที่ประกอบด้วย สระเสียงสั้น (รัสสระ) ที่
ไม่มีตัวสะกด 
............
แหล่งอ้างอิง 
http://guru.sanook.com/enc_photo.php?pic
http://www.kruwallapa.com/unit4/unit40104.html
www.prakan.ac.th/Link-Data/e-learning-51/orapin-3.ppt
http://www.st.ac.th/bhatips/chan_poem.html
...........
คนกุลา (เรียบเรียง)
ในเหมันต์