18 กรกฎาคม 2553 11:19 น.
กามนิต
เห็นบทกวีหลายบทเอ่ยถึงฤดูวสันต์ โดยเข้าใจว่าเป็นฤดูฝน
จึงขอลอกบทความเก่า ๆ มาแปะให้รู้กันครับ
-------------------------------------------------------------------
แท้จริงแล้ว ฤดูวสันต์ ไม่ใช่ ฤดูฝน หากแต่เป็น ฤดูใบไม้ผลิ คำ "วสันต์" มาจากภาษาบาลีสันสกฤตว่า "วสนฺต" หมายถึง ฤดูใบไม้ผลิ
การแบ่งฤดูกาลในประเทศอินเดียมีความแตกต่างจากการแบ่งฤดูกาลในประเทศไทย เนื่องจากลักษณะภูมิอากาศไม่เหมือนกัน นอกจากนี้ ในประเทศอินเดียเองยังมีการแบ่งฤดูที่แตกต่างกันไปตามสภาพพื้นที่และลักษณะภูมิอากาศอีกด้วย
คัมภีร์อภิธานัปปทีปิกา (บาลี) กล่าวถึงฤดูในประเทศอินเดียว่า มีการแบ่ง ๒ แบบ
แบบแรกเป็นการแบ่งฤดูตามลักษณะภูมิอากาศของประเทศอินเดียทางภาคตะวันออกและภาคใต้ คือ แบ่งออกเป็น ๓ ฤดู ฤดูละ ๔ เดือน ได้แก่
๑. เหมนฺต (เหมันต์) = ฤดูหนาว
๒. คิมฺหาน (คิมหันต์) = ฤดูร้อน
๓. วสฺสาน (วัสสานะ) = ฤดูฝน
ส่วนแบบที่ ๒ เป็นการแบ่งฤดูตามลักษณะภูมิอากาศของประเทศอินเดียทางภาคเหนือ คือ แบ่งออกเป็น ๖ ฤดู ฤดูละ ๒ เดือน ได้แก่
๑. เหมนฺต (เหมันต์) = ฤดูหนาว
๒. สิสิร (สิสิระ) = ฤดูหมอกหรือน้ำค้าง
๓. วสนฺต (วสันต์) = ฤดูใบไม้ผลิ
๔. คิมฺหาน (คิมหันต์) = ฤดูร้อน
๕. วสฺสาน (วัสสานะ) = ฤดูฝน
๖. สรท (สารท) = ฤดูใบไม้ร่วง
สำหรับประเทศไทยซึ่งเป็นประเทศที่อยู่ในเขตร้อนนั้น พจนานุกรมศัพท์ภูมิศาสตร์ ฉบับราชบัณฑิตยสถานได้อธิบายการแบ่งฤดูกาลในประเทศไทยไว้ว่า แบ่งตามลักษณะภูมิอากาศออกได้เป็น ๓ ฤดู ฤดูละประมาณ ๔ เดือน ได้แก่
๑. ฤดูหนาว (กลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนพฤศจิกายน)
๒. ฤดูร้อน (กลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงกลางเดือนพฤษภาคม)
๓. ฤดูฝน (กลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม)
จะเห็นได้ว่าการแบ่งฤดูกาลในประเทศไทยนั้นคล้ายคลึงกับการแบ่งฤดูกาลในประเทศอินเดียภาคตะวันออกและภาคใต้ซึ่งอยู่ในเขตมรสุม คือ มี ๓ ฤดู ดังนั้น หากจะนำคำเรียกชื่อฤดูในภาษาบาลีสันสกฤตมาเทียบใช้แทนคำเรียกชื่อฤดูในภาษาไทย ก็สามารถเทียบใช้ได้ดังนี้
เหมันต์ = ฤดูหนาว
คิมหันต์ = ฤดูร้อน
วัสสานะ = ฤดูฝน
ผู้เขียน : นางสาวชลธิชา สุดมุข
ที่มา : จดหมายข่าวราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๖ ฉบับที่ ๕๖, มกราคม ๒๕๓๙
๏ สามฤดู ของไทย จำให้มั่น
ว่า "เหมันต์" "ฤดูหนาว" สาวหนีผละ
อัน "คิมหันต์" "ฤดูร้อน" สงน้ำพระ
"วัสสานะ" "ฤดูฝน" ชลฉ่ำนองฯ
๏ คำแขกคู่ "ฤดูฝน" สับสนนัก
หลายคนปัก ใจมั่น "วสันต์" ท่อง
นั่นฤดู ใบไม้ผลิ ฝรั่งดอง
ที่ถูกต้อง "วัสสานะ" นะจ๊ะเธอ ฯ