บุญเดือนสิบ บุญข้าวสาก

วิจิตรวาทะลักษณ์

ผญา
	          มีแต่สดใสซื่นคืนวันอันแสนม่วน
	ต่างกะซวนพี่น้องมาโฮมเต้าแต่งทาน
	ขวงเขตย่านบ้านป่านาหวาย
	กลายมาถึงเดือนสิบ  สิก่นมันมาต้ม
	พ่องกะงมกอข้าวเอาเทากำลังอ่อน
	พ่องกะคอนกะต่าน้อยลงห้วยห่อมนา
	เดือนนี้บ่ได้ช้าพากันแต่งทานถง
	ข้าวสากลงไปวัดถวายหมู่สังโฆเจ้า
	มีลาบเทาพร้อมกับหมกดักแด้ของดีคั่วกุดจี่
	มีทั้งหมกหมากมี้กะมาพร้อมพร่ำกัน
ความเป็นมา
		          พุทธกาล  ณ  นครา  พาราณสี
	พุทธมุนี  เสด็จถิ่น  บิณฑบาตรขัณฑ์
	สองสามี  ภรรยา  ผู้จาบัลย์
	ตัดฝืนฟัน  เลี้ยงชีพมา  เป็นอาจิณ
		          ได้เลื่อมใส  ในพระพุทธ  ศาสนา
	ชวนภรรยา  ทำทานภักดิ์  รักษาศีล
	อันเหตุด้วย  เรายากเข็ญ  เป็นอาจิณ
	เพราะสิ้นศีล  สิ้นทาน  แต่นานนม
		          จึงเข้าป่า  เพื่อเก็บผัก  หักฝืนขาย
	มาใช้จ่าย  หม้อข้าวแกง  จัดแจงสม
	ทั้งกล้วยอ้อย  อีกของอื่น  น่าชื่นชม
	มัดเป็นปม  ถวายสลาก  ภัตตาทาน
		          จับสลาก  ได้ภิกษุ  ผู้พรั่งพร้อม
	จึงน้อบน้อม  ถวายจัด  ภัตตาหาร
	เสร็จแล้วริน  สินธุ์ประจักษ์  ทักษิโณทาน
	อธิษฐาน  เมื่อชาติหน้า  อย่าจาบัลย์
		          ครั้นล่วงเลย  อายุขัย  วายชีวิต
	จึงสถิตย์  ดาวดึงส์  ถึงสวรรค์
	เสวยสมบัติ  อยู่เมืองฟ้า  โสภาพรรณ
	เพราะบุญปั้น  ทานเสริม  เพิ่มบุญญา
พิธีกรรม
		          เมื่อข้างขึ้น  สิบห้าค่ำ  ยามเดือนสิบ
	ลูกหลานหยิบ  เอาข่าวสาร  ไปบ้านย่า
	ย่าก็จัด  กล้วยมะพร้าว  ให้เรามา
	ข้าวตอกแตก  ใส่ตะกร้า  มาร่วมบุญ
		          แล้วตระเตรียม  ตัดตอง  ไว้รองห่อ
	ข้าวต้มพอ  ห่อเอาไว้  ได้เกื้อหนุน
	อีกปลาปิ้ง  แจ่วปลาร้า  มาร่วมบุญ
	ฟักทองอุ่น  นึ่งเอาไว้  ใส่น้ำตาล
		          เอาตองต่อ  ห่อข่าวต้ม  ประสมข้าว
	ทั้งเครื่องคาว  ทั้งฟักทอง  และของหวาน
	ทั้งพริกแห้ง  หมากพลู  บุหรี่งาน
	เอามัดสาน  เป็นห่อไว้  ใส่รวมกัน
		          ครั้นรุ่งสาง  ของวันพระ  สิบห้าค่ำ
	ก็จะนำ  ห่อข้าวสาก  ที่มากนั้น
	ไปแขวนไว้  กำแพงวัด  มัดรวมกัน
	บ้างมัดมั่น  ใต้ต้นไม้  ในวัดมี
		          แล้วขึ้นสู่  ศาลาวัด  จัดอาหาร
	ถวายทาน  ภิกษุสงฆ์  ส่งศักดิ์ศรี
	เสียงลั่นฆ้อง  กลองระฆัง  กังวาลมี
	ให้ภูตผี  มารับเอา  ข้าวสากไป
		          หลังจากนั้น  ก็จะแย่ง  แบ่งข้าวสาก
	ที่แขวนฟาก  กำแพงวัด  และมัดไว้
	นำไปวาง  ไว้กลางกล้า  นาของใคร
	ถวายให้  ผีตาแฮก  แลกข้าวดี
ความเชื่อ
		          ในวันขึ้น  สิบสี่ค่ำ  ตามความเชื่อ
	จนถึงเมื่อ  สิบห้าค่ำ  ยามเดือนนี้
	ยมบาล  เปิดประตู  อเวจี
	ให้เหล่าผี  ได้คืนกลับ  รับผลบุญ
		          ชาวอิสาน  จึงจัดเอา  บุญข้าวสาก
	ทานบุญจาก  ญาตไป  ได้เกื้อหนุน
	ผู้ล่วงลับ  กลับมารอ  ขอส่วนบุญ
	เป็นแนวหนุน  ให้พ้นทุกข์  สู่สุขพลัน
		          ทั้งเชื่อว่า  ในนามี  ผีตาแฮก
	รักษาแรก  ให้ไร่นา  เติบกล้านั้น
	จึงได้เอา  เหล่าข้าวสาก  แย่งจากกัน
	มาแบ่งปัน  ผีตาแฮก  แลกความอุดมณ์

          วิจิตรวาทะลักษณ์
           วันเสาร์ที่  17  กันยายน  2548
          22.56 น.