บุญยัง

นกตะวัน

ในช่วงนี้สุนทรภู่ยังไม่ได้คืนดีกับแม่จันจึงต้องอยู่ตามลำพังคนเดียวอย่างทุกข์ใจ ครั้นต่อมาแม่จันนำความเรื่องนิสัยเมาเหล้าของสุนทรภู่ไปร้องทุกข์ต่อพระองค์เจ้าปฐมวงศ์จนเป็นเหตุให้พระองค์ทรงขุ่นเคืองพระทัย ทำให้สุนทรภู่รู้สึกคับแค้นใจเป็นอย่างมาก จึงลาออกจากมหาดเล็กแล้วเดินทางท่องเที่ยวไปตามสถานที่ต่างๆ จนกระทั่งไปทำหน้าที่เป็นผู้บอกดอกสร้อยสักวา และต่อมาได้บอกบทละครให้แก่คณะละครของนายบุญยัง 
ต้องซัดเซพเนจรนอนไปเรื่อย			
เหมือนลมเฉื่อยพัดฉิวหวิวไม่สุข
เหตุแม่จันนั้นฟ้องไปร้องทุกข์			
พระองค์ฉุกฉุนเฉียวเกี้ยวโกรธา
ภู่ลาออกบอกลาพะว้าพะวัง			
แลวังหลังร่มบุญอุ่นนักหนา
บัดนี้จากพรากช้ำหลั่งน้ำตา			
วาสนาหนุ่มน้อยพลอยหรอลด
เที่ยวตะลอนร่อนบอกกลอนดอกสร้อย		
แล้วจึงค่อยเคลื่อนขยับรับปรากฏ	
ให้ละครตอนค่ำทำไม่ลด			
คอยบอกบทบุญยังนั่งมั่นคง
ใยน้องจันกลั่นแกล้งแล้งน้ำจิต		
เคยอยู่ชิดเคียงใกล้ให้ลุ่มหลง
เฝ้าคลึงเคล้าเขย่าขยับหลับไม่ลง		
กลับต้องปลงปล่อยเจ้าเลิกเคล้าเคลีย
คณะละครของนายบุญยังนี้ สุนทรภู่เคยพบและดูละครที่เล่นมาแล้ว เมื่อครั้งตามเสด็จพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ไปนมัสการพระพุทธบาทที่จังหวัดสระบุรี โดยเอ่ยไว้ใน นิราศพระบาท ว่า  พอแรมค่ำหนึ่งวันนั้นท่านพระคลัง หาบุญยังไปฉลองศาลาลัย มีละครผู้คนอลหม่าน กรับประสานสวบสวบส่งเสียงใส สุวรรณหงส์ทรงว่าวแต่เช้าไป พี่เลี้ยงใส่หอกยนต์ไว้บนแกล ตะวันบ่ายเข้าห้องก็ต้องหอก ชาวบ้านนอกตกใจร้องไห้แซ่  
สุนทรภู่ กวีสี่แผ่นดิน
สมัยรัชกาลที่ 1 (2329-2352)
บทที่ 18