นิราศพระบาท

นกตะวัน

นิราศเรื่องที่ 2 ของสุนทรภู่นี้มีความยาว 462 คำกลอน แต่งขึ้นภายหลังจากกลับมาจากพระพุทธบาทแล้ว เล่าเรื่องตามเสด็จพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ไปนมัสการพระพุทธบาทที่จังหวัดสระบุรี โดยพายเรือขึ้นไปตามลำน้ำเจ้าพระยา เข้าคลองตะเคียน คลองสระประทุม คลองหัวรอ ขึ้นบกที่ท่าเรือ แล้วเดินทางต่อด้วยช้างจนถึงพระพุทธบาท ทั้งยังเล่าประวัติของสถานที่ และเหตุการณ์ต่างๆในท้องถิ่นที่ผ่านไป สะท้อนให้เห็นชีวิตความเป็นอยู่ของคนไทยในสมัยนั้น
สุนทรภู่ครูเราเข้าใจแต่ง			
ท่านแถลงถ้อยคำฉ่ำนักหนา
ถึงที่ใดได้เพียรเขียนพรรณนา		
ด้วยภาษาอักษรเป็นกลอนงาม
เล่าประวัติชัดแจ่มแย้มเปิดเผย		
มิละเลยหลายเรื่องเมืองสยาม
ประเพณีที่เห็นเด่นงดงาม			
ทั่วเขตคามคราวผ่านทุกย่านมอง
เรารู้เรื่องเมืองไทยสมัยนั้น			
สารพันสรรหามาสนอง
เหมือนนั่งอยู่คู่กันครั้งนั้นมอง			
ใคร่เรียกร้องพวกเราอ่านเข้าใจ
แล้วหันมาพรรณนาบ้างอย่างท่านภู่		
ให้คนรู้เรื่องราวคราวไปไหน
เป็นมรดกตกทอดตลอดไป			
ดังเห็นในนิราศพระบาทกลอน
นายตำรา ณ เมืองใต้ แสดงทัศนะไว้ว่า  การไปพระบาทที่สุนทรภู่บันทึกเรื่องไว้ในนิราศพระบาทนั้น แสดงอารมณ์ครึกครื้นของคนหนุ่มไว้ดีจริงๆ ทำนองกลอนก็มีชีวิตจิตใจ เชิงพรรณนาก็เด่นชัด ชวนให้นึกเห็นภาพ   คำกลอนที่ไพเราะที่สุดของนิราศเรื่องนี้ที่ผู้อ่านจดจำกันได้ดีคือ  เจ้าของตาลรักหวานขึ้นปีนต้น ระวังตนตีนมือระมัดมั่น เหมือนคบคนคำหวานรำคาญครัน ถ้าพลั้งพลันจะเจ็บอกเหมือนตกตาล   ซึ่งสุนทรภู่พรรณนาไว้เมื่อผ่านวังวัดเทียนถวาย
สุนทรภู่ กวีสี่แผ่นดิน
สมัยรัชกาลที่ 1 (2329-2352)
บทที่ 17