นิราศเมืองแกลง

นกตะวัน

นิราศเรื่องนี้เป็นนิราศเรื่องแรกของสุนทรภู่ มีความยาว 496 คำกลอน แต่งในขณะยังเป็นโสดและรักใคร่อยู่กับแม่จัน แต่ยังไม่ได้แม่จันมาเป็นภรรยา ภายหลังจากกลับมาจากเมืองแกลงแล้ว เล่าเรื่องการเดินทางจากวังหลังไปหาบิดาซึ่งบวชเป็นพระอยู่ที่วัดป่า บ้านกร่ำ เมืองแกลง จึงสะท้อนให้เห็นชีวิตของสุนทรภู่ในช่วง 3 เดือนนั้น ในตอนจบสุนทรภู่กล่าวว่า  นิราศเรื่องเมืองแกลงแต่งมาฝาก เหมือนขันหมากมิ่งมิตรพิสมัย  เพื่อแทนขันหมากที่ส่งให้แม่จันนั่นเอง
นิราศเรื่องเมืองแกลงแถลงบอก		
ตะวันออกอ่าวไทยแม้ไกลสู่
แต่ความภักดิ์รักบิดาพาให้รู้			
สุนทรภู่เพียรขยันหมั่นเดินมา
หลังล่องเรือเบื่อมากจากเมืองกรุง		
ด้วยใจมุ่งหมายพบประสบหา
ต้องขึ้นยังฝั่งชลพ้นธารา			
แล้วย่างมามืดมนดั้นด้นเดิน
นอนกลางดินกินง่ายสบายปาก		
แม้ทุกข์ยากอย่างไรไม่เคอะเขิน
สู้ชีวิตลิขิตไปทำใจเพลิน			
น่าสรรเสริญสืบไว้ให้ลูกเรา
ภู่เกือบตายวายวอดล้มจอดร่าง		
เมื่อแรดกร่างเข้าใกล้วิ่งไล่เขา
กลัวนอขวิดสะกิดก้นไม่พ้นเอา		
คงน่าเศร้าสูญกวีมิ่งศรีเมือง
นิราศเมืองแกลงทำให้ทราบว่า สุนทรภู่เดินทางไปเมืองแกลงอย่างกระทันหันโดยมิได้บอกลาแม่จัน ในข้อความ  จะมีคู่มิได้อยู่ประคองเชย ต้องละเลยดวงใจไว้ไกลตา..จะพลัดพรากจากกันไม่ทันลา ใช้แต่ตาต่างถ้อยสุนทรวอน   และยังบอกเป็นนัยอีกว่า การไปเมืองแกลงในครั้งนี้เพื่อหลบลี้หนีหน้า ด้วยเกรงว่าบิดาของแม่จันจะกีดกันขัดขวางมิให้สุนทรภู่กับแม่จันรักกัน ในข้อความ  จึงหลีกตัวกลัวบุญคุณบิดา ไปแรมป่าปิ้มชีวันจะบรรลัย  
สุนทรภู่ กวีสี่แผ่นดิน
สมัยรัชกาลที่ 1 (2329-2352)
บทที่ 14