โคบุตร

นกตะวัน

ก่อนปี พ.ศ. 2349 สุนทรภู่แต่งนิทานคำกลอนเรื่อง โคบุตร เป็นผลงานชิ้นแรก มีความยาว 8 เล่มสมุดไทย ต้นเรื่อง โคบุตรซึ่งเกิดจากพระอาทิตย์กับนางฟ้าไปช่วยนางมณีสาครและอรุณกุมารฆ่าปุโรหิตที่แย่งชิงเมืองพาราณสีและฆ่าบิดามารดาตน แล้วมาพบนกขุนทองซึ่งเป็นสื่อรักชักนำให้โคบุตรพบกับนางอำพันมาลาธิดาเจ้าเมืองกาหลง ภายหลังได้ครองเมืองซึ่งพระอาทิตย์เนรมิตให้ โดยมีนางอำพันมาลาและนางมณีสาครเป็นมเหสีซ้ายขวา
สุนทรภู่ครูเรานักเล่าเรื่อง			
ท่านประเทืองทั้งปัญญาภาษาอักษร
แต่งนิทานอ่านไวใช้คำกลอน			
เพื่อพักผ่อนหย่อนใจแจ่มใสดี
โดยประเดิมเริ่มไว้ใช้โคบุตร			
ให้เร็วรุดเร่งมาพาราณสี
ฆ่าปุโรหิตคิดร้ายชายอัปรีย์			
เพื่อนารีมณีสาครร่อนหนีมา
แล้วท่องป่ามาพบประสพพักตร์		
แม่นงลักษณ์เมืองกาหลงพะวงหา 	
โดยนกสื่อคือขุนทองร้องบอกมา		
อำพันมาลาฤๅพ้นต้องมนต์ชาย
จนอาทิตย์ฤทธิ์แรงทรงแจ้งคิด			
เนรมิตเมืองให้ถูกใจหลาย		
หวังโคบุตรสุดรักพำนักกาย			
นอนกอดก่ายกับนางสองข้างองค์
แต่นิทานคำกลอนเรื่อง โคบุตร จบเพียงแค่โคบุตรขับไล่นางอำพันมาลาออกจากเมือง เพราะจับได้ว่านางให้เถรกระอำทำเสน่ห์เพื่อให้ตนหลงนาง แต่ก่อนจากไปนางเศร้าโศกจนสลบ สันนิษฐานว่าสุนทรภู่อาจแต่งไม่จบเรื่องหยุดแต่เพียงเท่านี้ หรืออาจแต่งไว้จนจบเรื่องแต่พบต้นฉบับเพียงเท่านี้ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่า สุนทรภู่คงตั้งใจแต่งนิทานเรื่องนี้ถวายเจ้านายพระองค์ใดพระองค์หนึ่งในพระราชวังหลัง
สุนทรภู่ กวีสี่แผ่นดิน
สมัยรัชกาลที่ 1 (2329-2352)
บทที่ 11