มโหสถบัณฑิต ตอน ๕ (เรื่องวัว)

กุ้งหนามแดง

ชาวนาหนึ่งจูงโคมากินหญ้า
แดดจัดจ้าหลบร้อนเพื่อผ่อนผัน
อาศัยเงาไม้หลักพักผ่อนพลัน
ปล่อยวัวมันกินหญ้างามตามเสบย (๒๗)
คงผล็อยหลับไปนานถึงกาลตื่น
ไม่สดชื่นวัวหายกระไรเอ๋ย
ชายแปลกหน้าจูงวัวตัวคุ้นเคย
ไม่เฉยเมยเรียกไว้ใช้เสียงดัง (๒๘)
เฮ้ย! นั่นเอ็งจะจูงวัวมั่วไปไหน
วัวของข้าแน่ใจให้ขึงขัง
เอามาคืนก่อนลงมือถือกำลัง
ช่างน่าชังหนักหนาคืนมาไว (๒๙)
คนลักวัวไม่กลัวบอกวัวข้า
อย่ามาบ้าตู่กันมิหวั่นไหว
จูงอยู่ดีมาแย่งยื้อถือสิทธิ์ใด
ไม่มีใครยอมใครให้ระอา  (๓๐)
เด็กแถวนั้นแนะนำความจะหมด
มโหสถอาจช่วยพิพากษา
วัวของใครบอกได้ในพริบตา
จูงวัวมาศาลาตัดสินความ (๓๑)
มโหสถฟังคำคนทั้งสอง
ตามทำนองเอ่ยมาก่อนจะป้อนถาม
เจ้าของวัวบอกซื้อมาตีตราตาม
มีพยานลงนามตามกระบวน (๓๒)
เมื่อตอนเช้าจูงเลี้ยงเลี่ยงหลบร้อน
เผลอหลับนอนวัวหายไม่คืนหวน
ชายแปลกหน้าจูงไปไกลจากควน
โปรดทบทวนบอกตรงคงตามจริง (๓๓)
ฝ่ายเจ้าโจรลักวัวหากลัวไม่
ข้าสิใช่เจ้าของกองโลภสิง
เป็นลูกคอกในบ้านใช่ผ่านชิง
กำลังดิ่งจูงไปให้เพื่อนเกลอ (๓๔)
มโหสถยินถ้อยแล้วค่อยพูด
พหูสูตชี้ขาดมิพลาดเผลอ
วินิจฉัยกันไปต้องได้เจอ
แล้วแต่เธอจะยอมรับหรือกลับคำ (๓๕)
ชายทั้งสองบอกยอมรับด้วยนับถือ
จะไม่ยื้อซื้อความตามถลำ
ช่วยตัดสินให้จำนนบนเนื้อธรรม
ทุกถ้อยคำของท่านเราเชื่อใจ (๓๖)
มโหสถจึงให้แยกคนทั้งสอง
ตามครรลองเริ่มกิจวินิจฉัย
เจ้าของวัวเข้ามาจงว่าไป
ให้อะไรวัวกินจึงอ้วนพี (๓๗)
เจ้าของวัวบอกจนเป็นคนยาก
เลี้ยงให้มากคือหญ้าพาสุขี
ไม่สิ้นเปลืองเท่าใดในนามี
กินเต็มที่จึงอ้วนตามควรมัน (๓๘)
แล้วให้เจ้าของวัวออกไปก่อน
แล้วถึงตอนคนลักโคโอ่แข่งขัน
คำถามเดียวเลี้ยงวัวด้วยใดกัน
สารพันนมรำหญ้าหาให้กิน (๓๙)
ทราบคำตอบสองนายเยื้องกรายบอก
ให้คนนอกตำประยงค์ตรงใบสิ้น
ผสมน้ำใส่กระบอกกรอกวัวกิน
สำรอกสิ้นหญ้าล้วนชวนกันดู (๔๐)
เหล่าชาวบ้านเห็นตรงฟันธงได้
คนแรกไซร้คือเจ้าของครองฉลู
และอีกคนย่อมเป็นโจรโจนจับตรู
มโหสถเป็นครูสั่งสอนไป (๔๑)
คนลักโคอ้อนวอนอย่าร้อนจับ
ข้ายอมรับความผิดคิดวูบไหว
เห็นเจ้าของวัวหลับจับวัวไกล
โปรดอภัยเถิดหนอขอคืนวัว (๔๒)
มโหสถจึงอบรมคมธรรมะ
จงลดละโลภหลงดงสลัว
จงปิดตายอบายคลายหมองมัว
ประพฤติตัวอยู่ในศีลธรรม (๔๓)
แล้วจึงปล่อยคนลักโคหลังโอวาท
และประกาศคืนวัวตัวคมขำ
กับเจ้าของเดิมไปให้จดจำ
ความประมาทอาจนำทำเรื่องราว (๔๔)
ราชบุรุษรายงานไปเมืองหลวง
ความทั้งปวงกระจ่างสว่างขาว
เพราะปัญญามโหสถหมดเคราะห์คราว
เสนกะเหลี่ยมพราวทูลให้รอ (๔๕)