โจ้ก การเล่นกวี ที่โลกลืม ๑

พ่อทูนหัว

โจ้ก การเล่นกวี ที่โลกลืม
     ตะลุง ตุง ตุง ตะลุง ตุง ตุง ตะลุง ตุง ตุง เสียงกลองตุงรัวสลับกับเสียงฆ้อง หม่อง หม่อง ทำให้ฉันต้องชะเง้อคอยาวมองข้ามผู้คน ที่มาร่วมฟังพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมศพในคืนแรก ของญาติผู้ใหญ่ฝ่ายพ่อ ที่เสียชีวิตไปด้วยโรคชรา 
     คืนนี้ ผู้คนมากหน้าหลายตา ส่วนมากเป็นผู้ที่ผู้ตายเคารพนับถือ หรืออีกหลายคนที่นับถือผู้ตาย เมื่อพระสงฆ์สวดจบ จนถึงมาติกาบังสุกุลเสร็จ พวกผู้ใหญ่ และเด็ก ต่างคนต่างแยกย้ายไปทำกิจกรรมของตนเอง ลางคนนั่งคุยเป็นเพื่อนศพ ลางคนหอบเสื่อไปนั่งดูลิเก ลำตัด หนังกลางแปลง ลางคนจับกลุ่มกันหารายได้ให้ศพ เล่นไพ่ตอง น้ำเต้า ปูปลา ส่วนที่นั่งคุยไปดื่มไป ฉันต้องรำคาญ ว่าพวกผู้ใหญ่ที่ตั้งวงคุยนั้น เมื่อเช้าวันนี้จับกลุ่มนั่งคุยกันที่ร้านกาแฟ ตอนเย็น ก่อนมางานจับกลุ่มคุยกันที่ร้านเหล้า ฉันไม่ค่อยสนใจเรื่องที่ผู้ใหญ่คุยกันนัก สนใจอยู่ที่เสียงกลองตุงเร้าใจ อยู่ไม่ไกลจากบริเวณผู้ใหญ่นั่งคุยมากนัก หลังจากชะเง้อ ผลุดลุก ผลุดนั่งพักใหญ่ พ่อฉันเอ่ยปากอนุญาตให้ฉันไปเดินดูตามเสียงที่ได้ยินได้ สงสัยพ่อและพวกผู้ใหญ่ที่มาพบกันในงาน คงมีเรื่องคุยกันอีกมาก
     ที่วงนี้ ตามไฟด้วยตะเกียงเจ้าพายุถึงสองดวง จัดเก้าอี้ไม้ของโรงเรียนฉันที่เจ้าภาพยืมมาให้ผู้ชมนั่งหลายแถว ฉันมองเห็นคุณครูที่โรงเรียนหลายคนกับเพื่อนๆ พระหลายรูปที่วัดนั่งยกไม้ยกมือ นั่งลุก นั่งลุก อยู่ ส่วนที่อยู่ภายในวงล้อมใกล้โคมไฟ ที่พวกคนดูเรียกว่าเจ้ามือ มีกระดาษสาสำหรับเขียนข้อความวางอยู่ตรงหน้า กระดานดำ(ของโรงเรียน) อยู่ด้านหลัง ติดกับผ้าม่านสีสด มีกระดาษเขียนข้อความติดอยู่หลายใบ ข้างซ้ายมือ เป็นกลองตุง(กลองใบเล็ก ทำคล้ายกลองเพล) และฆ้อง แลมีของรางวัล อาทิ ขันน้ำ สบู่ ยาสระผม ผ้าขนหนู สมุด ดินสอ ยากาแลต ส่วนมากเป็นข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันฯลฯ
     รอบนี้ ฉันเห็นคุณครูสอนชั้นมูลยกมือขึ้น เจ้ามือชี้มืออนุญาต คุณครูพูดอะไรที่ฉันไม่เข้าใจ แต่เป็นคำพูดที่มีสัมผัสกัน เหมือนกลอนบทดอกสร้อยที่ฉันได้เรียน เจ้ามือตีกลองเสียง ตุงเดียว คุณครูฉันนั่งลง ไม่ทราบว่าแพ้ชนะกันอย่างไร หลวงพี่ที่ฉันเคยใส่บาตรยกมือบ้าง เจ้ามือเรียนนมัสการ เชิญหลวงพี่ หลวงพี่อ่านข้อความเดียวกันกับ ข้อความที่คุณครูฉันอ่านไปแล้ว พออ่านจบ เสียงฆ้องดังจากเจ้ามือ พร้อมเสียงกลองตุง ดังระรัว ไม่เพียงดังตุงเดียว เหมือนกันกับที่คุณครูอ่าน ฉันจึงรู้ว่าการชนะแพ้กันอยู่ที่เสียงกลอง เสียงฆ้องตัดสิน หลวงพี่ท่านได้รับปัจจัยเป็นของรางวัลจากเจ้ามือ
     ฉันหาที่นั่งได้ข้างคุณครูชั้นประถม สังเกตการณ์เล่นการพนันแปลกๆ ที่เจ้ามือไม่เอาเบี้ยอัฐ จากผู้เล่น แต่ผู้เล่นสามารถรับรางวัลจากเจ้ามือได้ ท่ามกลางเสียงเฮฮาเหล่ากองเชียร์ของผู้เล่น คุณครูข้างฉันยกมือขึ้น เจ้ามืออนุญาต คุณครูบอกเลขที่กระดาษที่ติดผ้าม่านหลังเจ้ามือ พร้อมอ่านด้วยทำนองอย่างมั่นใจ
          นวลน้องกราบแทบเท้า   ศรัทธา.........(เจ้า)   หม่อง
นกขมิ้นบินนำพา      อ่อนน้อม.........(พระ)   หม่อง
เจ็บป่วยไป่เรียกหา      เพียงท่าน........(ยา)   หม่อง
เกิดต้นตระกูลพร้อม                 แกร่งกล้าเชิงทหาร....(จักรี)    เจ้าพระยาจักรี หม่อง ตะลุง ตุงหม่อง ๆ ๆ  เสียงหม่อง หมายถึงเสียงฆ้อง เสียงเช่นนี้ คุณครูผมคว้าชัยชนะเหนือเจ้ามือ รางวัลที่ได้สบู่หอมก้อนใหญ่ สีเขียวหนึ่งก้อน คุณครูกรุณาให้ผมถือไว้จนการเล่นเลิกและมอบให้กับผม สำหรับรางวัลนั้น คุณครูยังให้โอกาสผมตอบปัญหา โดยเขียนลงในกระดานชนวน 
          เพียงอีกนิด ติดไว้ ในใจเจ้า    ความโง่เขลา คงอยู่ เป็นคู่สอง
      หยุดกระทำ หยาบหยาม ตามครรลอง   พระท่านมอง เป็นบาป ตราบจนตาย......ตอบ ศีลข้อ ๔
ถูก ฉันร้องขึ้นอย่างดีใจ หน้าบานเป็นกะโล่ ผู้คนในวงการเล่น หันมามองดูฉันด้วยสายตาแสดงความชื่นชม เมื่อเสียงกลองจบ รางวัลที่เจ้ามือให้ คือสิ่งของอะไรก็ได้ที่เป็นรางวัล เจ้ามือให้ฉันเลือกได้เอง ฉันเลือกเอาสมุดปกแข็งหนึ่งเล่ม สำหรับรางวัลในรอบนั้น คืนนั้นฉันอยู่ด้วยความรู้สึกสนุกสนาน ยิ่งกว่าดูหนัง ดูลิเก วงการเล่นมาเลิกเอาเมื่อตอนน้ำมันเติมตะเกียงหมด มีผู้เล่นเสนอให้จุดเทียน แต่เจ้ามือปฏิเสธ โดยบอกว่างานมีอีกหลายคืนสำหรับคืนนี้ ของรางวัลเกือบ ๒๐ ชิ้นที่ฉันได้รับ เป็นของคุณครูที่มอบให้ฉันเป็นส่วนใหญ่ ของรางวัลที่น่าพูมใจสำหรับฉันคือการแสดงออก และทุกครั้งที่มีทั้งงานวัดงานบุญ การเล่นเช่นนี้มีสืบทอดกันมา ไม่จำเพาะแต่งานศพ ต้องมีฉันร่วมด้วย
     วันนี้เกือบสี่สิบปี ฉันได้มีโอกาสไปเยือนถิ่นฐานบ้านเกิดอีกครั้ง งานศพคืองานสำหรับศพแท้จริง เป็นธุรกิจไปทั้งหมด เจ้าภาพถือเงินไปจ่ายอย่างเดียว เมื่อสวดพระอภิธรรมจบ อีกสักพัก พระสงฆ์ผู้ที่ทำหน้าที่ดูแลวัด ได้มาดูแลบริเวณศาลา ไม่ให้มีผู้คนภายนอกหลงเหลืออยู่ ปิดประตูเหมือนขับไล่ ในใจฉันอยากพบบรรยากาศเก่าๆ ที่พระสงฆ์และฆราวาส ร่วมกันแสดงกิจกรรมเพื่องานศพ การจัดงานศพสมัยนี้ คงเหมือนกับหลวงพี่ท่านเทศนา คนตายก็ตายไป คนอยู่ก็เอากันไป เผา....ฯลฯ ตลก หรือโจ้ก ให้ญาติโยมไม่เบื่อ แต่สำหรับการเล่นทั้งที่ได้รับความรู้ และของรางวัล ทำไมจึงเรียกว่า เล่นโจ้ก บ้านนี้เมืองนี้คงไม่มีที่ให้ฉันเล่นอีกเป็นแน่ หรือ บ้านอรุณสวัสดิ์ จะกรุณามอบบริเวณต้นกระท้อน มาเป็นที่เล่นที่พัก ฉันขอแสดงเป็นเจ้ามือเอง เพียงแต่ว่า บทโจ้ก ดีดี ไม่มี น้องพี่สมาชิกกรุณาช่วยกันเขียนมาลงไว้ในกระทู้เพื่อให้เป็นประเพณี(ที่ถูกลืม) คงอยู่กับประเทศไทยอีกนาน.
เขียนไว้ในเวปหนึ่ง ในนามบัวทิพย์