วันนี้ในอดีต/25 กันยายน

ลุงเอง

วันนี้ในอดีต/25 กันยายน
    * พ.ศ. 1609 (ค.ศ. 1066) - ชัยชนะของกองทัพอังกฤษเหนือนอร์เวย์ ในศึกแห่งสะพานสแตมฟอร์ด เป็นจุดสิ้นสุดยุคการรุกรานบริเตนใหญ่ของไวกิง
    * พ.ศ. 2433 (ค.ศ. 1890) - สหรัฐอเมริกาประกาศให้โยเซมิตี (ในภาพ) ในมลรัฐแคลิฟอร์เนีย เป็นอุทยานแห่งชาติ
    * พ.ศ. 2505 (ค.ศ. 1962) - สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนแอลจีเรีย ถือกำเนิดอย่างเป็นทางการ
    * พ.ศ. 2541 (ค.ศ. 1998) - วันสถาปนา มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
25 กันยายน พ.ศ. 2473
วันเกิด จิตร ภูมิศักดิ์ ปัญญาชนนักปฏิวัติคนสำคัญของสยาม เกิดที่ อ. ประจันตาคม จ. ปราจีนบุรี เข้ามาเรียนหนังสือชั้นมัธยมที่กรุงเทพฯ และสำเร็จการศึกษาจากคณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เริ่มเขียนบทความทางวิชาการด้านภาษาศาสตร์มาตั้งแต่เป็นนิสิตปี 1 พอขึ้นปี 3 ก็ได้เป็นบรรณาธิการหนังสือ มหาวิทยาลัย 23 ตุลา ซึ่งเป็นหนังสือประจำปีของจุฬาฯ ด้วยเห็นว่ามีเนื้อหาและรูปแบบซ้ำซากมานาน จิตรจึงเปลี่ยนแปลงใหม่และเขียนบทความวิจารณ์การเมือง ส่งผลให้หนังสือถูกสั่งระงับการพิมพ์ จิตรจึงถูกรุ่นพี่จับ โยนบก ลงจากเวทีหอประชุมใหญ่จุฬาฯ จนถูกส่งเข้าโรงพยาบาลและถูกพักการเรียน 1 ปี ระหว่างนั้นเขาจึงไปรับสอนภาษาไทยและทำงานหนังสือพิมพ์ เมื่อกลับเข้ามาเรียนหนังสืออีกครั้งเขารวมกลุ่มกับเพื่อนก่อตั้ง สหพันธ์นักเรียนนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย (สนนท.) รวมทั้งแต่เพลงปลุกใจต่าง ๆ อาทิ มาร์ชเยาวชนไทย, ธรรมศาสตร์-จุฬา ชิงชัย, มาร์ชกรรมกรไทย เรียนจบแล้วเป็นครูที่โรงเรียนเพชรบุรีวิทยาลงกรณ์ และสอนพิเศษที่มหาวิทยาลัยศิลปากร ซึ่งเขาเริ่มปลูกฝังแนวคิด ศิลปะเพื่อชีวิต ที่นี่ หลังจากที่จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ยึดอำนาจในปี 2501 จิตรถูกจับข้อหาคอมมิวนิสต์ ติดคุกลาดยาวอยู่ 6 ปี ระหว่างนี้เขาได้เขียนและแปลหนังสือไว้หลายเล่ม อาทิ "โคทาน, แม่, คนขี่เสือ, พจนานุกรมภาษาละหุหรือมูเซอร์ และความเป็นมาของคำสยาม ไทย, ลาว และขอม และ "ลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ รวมทั้งเพลง แสงดาวแห่งศรัทธา และเพลงอื่น ๆ อีกหลายเพลง หลังออกจากคุกไม่นานเขาก็ตัดสินใจเดินทางเข้าป่าในช่วงปลายปี 2508 เข้าร่วมต่อสู้กับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย ในนาม "สหายปรีชา ปฏิบัติการในพื้นที่เทือกเขาภูพาน อ. เมืองสกลนคร ในช่วงนั้นฝ่ายรัฐบาลเริ่มกวาดล้างอย่างรุนแรง ในที่สุดจิตรก็ถูกกองกำลังชาวบ้านผสมทหารล้อมยิงเสียชีวิตเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2509 บริเวณทุ่งนากลางป่าละเมาะ บ้านหนองกุง ต. คำบ่อ อ. วาริชภูมิ จ. สกลนคร ภายหลังจาการเสียชีวิต จิตรได้รับการยกย่องในฐานะนักเขียน นักภาษาศาสตร์ และศิลปินนักรบของประชนชน ถือจิตรกลายเป็นวีรบุรุษที่คนหนุ่มสาวในยุคต่อมาได้ยึดเป็นแรงบันดาลใจในการ ต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยตั้งแต่ยุค 14 ตุลา 16 มาจนทุกวันนี้
จิตร ภูมิศักดิ์
25 กันยายน พ.ศ. 2433
อุทยานแห่งชาติ โยเซมิตี (Yosemite National Park) ของสหรัฐอเมริกา ได้รับการประกาศให้เป็นอุทยานแห่งชาติ โดยการผลักดันของนักอนุรักษ์ธรรมชาติคนสำคัญคือ จอห์น มุยร์ (John Muir) โย เซมิตีกินพื้นที่ในบริเวณเทือกเขาเซียร์รา เนวาดา (Sierra Nevada) ที่รัฐแคลิฟอร์เนีย มีพื้นที่ทั้งหมด 3,081 ตร.กม. พื้นที่ตั้งอยู่ที่ระดับความสูงระหว่าง 600-4,000 ม. โยเซมิตีเป็นที่รู้จักในชื่อของหน้าผาหินแกรนิต ยอดเขา "ฮาล์ฟ โดม (Half dome) ซึ่งสูงเกือบ 610 ม. ที่เป็นหน้าผาสูงชันตั้งตรงที่สุดแห่งหนึ่งของโลก น้ำตกโยเซมิตีที่สูง 739 ม. เป็นน้ำตกที่สูงที่สุดในอเมริกาเหนือ ทุ่งหญ้าโยเซมิตีกว้าง 18 ตารางกิโลเมตร นอกจากนั้นยังมีโกรกธารและน้ำตกขนาดใหญ่หลายแห่ง สำรวจพบพันธุ์พืชกว่า 7 พันสปีชีส์ และสัตว์ป่าหายากอีกกว่า 160 ชนิด โยเซมิตีได้รับการประกาศให้เป็นมรดกโลกเมื่อปี 2527 มีนักท่องเที่ยวเฉลี่ยปีละกว่า 3.5 ล้านคน นับเป็นสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญแห่งหนึ่งของสหรัฐอเมริกา เดิมทีพื้นที่แถบนี้เป็นที่อยู่ของชาวอินเดียนแดงเผ่า พิอุต (Paiute), เซียร์รา มิวอค (Sierra Miwok) และ อะฮ์วาฮ์นีชี (Ahwahneechee) เมื่อนักสำรวจผิวขาวเข้ามาพบสายทองคำในแม่น้ำ ทำให้คนขาวจำนวนมากอพยพเข้ามา เรียกว่า ยุคตื่นทองในแคลิฟอร์เนีย (California Gold Rush) ในช่วงกลางศตวรรษที่ 19 คนขาวจึงส่งกองทัพมาขับไล่ชาวอินเดียนเจ้าของบ้าน เกิดการสู้รบกันหลายครั้ง ในที่สุดก็พ่ายแพ้แก่คนขาว ต้องอพยพไปอยู่ในเขตสงวนที่เมืองเฟรสโน (Fresno) แคลิฟอร์เนีย เมื่อหมดยุคตื่นทอง นักท่องเที่ยวคนแรกก็มาถึงที่นี่ในปี 2398 จากนั้นก็มีช่างภาพที่มีชื่อเสียงหลายคนรวมไปถึง แอนเซล อดัม (Ansel Adams) เดินทางมาถ่ายภาพ ความงามของโยเซมิตีได้รับการเผยแพร่สู่สาธารณชน จนกระทั่งเกิดการแสอนุรักษ์ธรรมชาติ พื้นที่แถบนี้จึงได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติและมรดกโลกในที่สุด  อุทยานแห่งชาติ โยเซมิติ ยอด Half dome
25 กันยายน พ.ศ. 2473
วันเกิด สุรพล สมบัติเจริญ ราชาเพลงลูกทุ่งของเมืองไทย เดิมชื่อลำดวน สมบัติเจริญ เกิดที่สุพรรณบุรี เริ่มหลงใหลการร้องเพลงมาตั้งแต่วัยรุ่น ตอนที่เป็นทหารอยู่ที่โรงเรียนนักเรียนจ่าทหารเรือ เขามักจะร้องเพลงให้เพื่อน ๆ ทหารฟัง เมื่อมีงานสังสรรค์เขาก็จะขึ้นร้องเพลงอยู่เสมอ จนที่สุดเขาก็ได้ย้ายเข้าไปประจำกองดุริยางค์ทหารอากาศ และเพลง "น้ำตาสาวเวียง" เพลงแรกของเขาได้รับการบันทึกเสียงเป็นครั้งแรกในปี 2496 เขามักจะมีเทคนิคในการดึงดูดใจผู้ชมคือ ทั้งร้อง ทั้งเล่นตลก เพื่อสร้างความบันเทิงให้แก่ผู้ชม เพลงที่ทำให้เขาเป็นที่รู้จักคือเพลง "ลืมไม่ลง" แม้ชีวิตนักร้องเพลงลูกทุ่งของเขาจะมีอายุเพียง 15 ปี แต่ผลงานของเขาได้ทำให้เพลงลูกทุ่งกลับมาได้รับความนิยมอีกครั้ง จนกระทั่งถึงปัจจุบันนี้
สุรพล สมบัติเจริลืมไม่ลง
25 กันยายน พ.ศ. 2449
วันเกิด ดมิตรี ชอสตาโควิช (Dmitri Dmitrievich Shostakovich) คีตกวีคนสำคัญของรัสเซีย ในยุคหลังปฏิวัติรัสเซีย เกิดที่เมืองเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก ในยุคที่สหภาพโซเวียตเรืองอำนาจ เริ่มฉายแววอัจฉริยะทางดนตรี โดยเล่นเปียโนและแต่งเพลงได้ตั้งแต่ 8 ขวบ แต่งเพลงได้ตั้งแต่ 12 ขวบ ปีต่อมาก็เข้าโรงเรียนดนตรี แต่งเพลงซิมโฟนีชิ้นแรกสำเร็จตอน 19 ปี นำออกแดสงในปีต่อมา ส่งผลให้เขากลายเป็นนักดนตรีมีชื่อเสียงไปในทันที หลังจากนั้นเขาก็สร้างสรรค์ผลงานดี ๆ ออกมาอีกจำนวนมาก อาทิ อุปรากรล้อเลียนชื่อ "The Nose บัลเลต์เรื่อง "The Golden Age ซิมโฟนีอิงประวัติศาสตร์รัสเซียเรื่อง October และ Mayday ในปี 2475 เขาแต่งอุปรากรชิ้นที่จะนำความเปลี่ยนแปลงมาให้ตัวเองอย่างมากคือ "Lady Macbeth of Mtsensk อันมีโครงเรื่องเกี่ยวกับการนอกใจและฆาตกรรม แม้จะประสบความสำเร็จและได้รับความนิยมเป็นอย่างสูง แต่เนื่องจากรัฐบาลสังคมนิยมของสตาลินในสมัยนั้น จำกัดขอบเขตงานศิลปะให้อยู่ในขนบแบบเดิม ๆ ห้ามสร้างสรรค์ผลงานแบบใหม่ ๆ ประชาชนก็ห้ามฟัง ผู้ใดละเมิดอาจถึงขั้นไล่ออกจากงานหรือติดคุก ชอสตาโควิชจึงจำใจต้องหยุดการสร้างสรรค์ผลงานแบบใหม่ ๆ หันไปสร้างผลงานในขนบที่ไร้ชีวิตชีวาและขาดอารมณ์สร้างสรรค์ ศิลปะทุกประเภทของรัสเซียถูกควบคุมจากรัฐบาลอย่างเข้มงวดจนกระทั่งสหภาพ โซเวียตล่มสลายในปี 2534 แต่น่าเสียดายที่ชอสตาโควิชมีชีวิตอยู่ไม่ถึงวันนั้น เขาเสียชีวิตเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2518 ขณะอายุได้ 69 ปี ด้วยโรคมะเร็งปอด เนื่องจากสูบบุหรี่จัดชนิดมวนต่อมวน เขามีรูปร่างผอม ใส่แว่นตา ตื่นเต้นขี้อาย และค่อนข้างเงียบขรึม ผลงานที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของเขาส่วนใหญ่เป็นประเภทซิมโฟนีกับควอเต็ตเครื่อง สาย ชื่อของเขาเป็นที่รู้จักในภาษาเยอรมันว่า "Dmitri Schostakowitsch"ดมิตรี
25 กันยายน พ.ศ. 2511
ปรีชา อินทรปาลิต เจ้าของนามปากกา "ป. อินทรปาลิต นักเขียนนิยายอ่านเล่นชื่อดังของไทย ถึงแก่กรรม ป. อินทรปาลิตเกิดเมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 2453 ที่ อ. ดุสิต จ. พระนคร บิดาอยากให้เขาเป็นทหารจึงส่งไปเรียนที่โรงเรียนนายร้อยทหารบก (โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้าในปัจจุบัน) เมื่อปี 2462 แต่ด้วยความรักอิสระไม่ชอบอยู่ภายใต้กฎระเบียบเคร่งครัด เขาจึงคิดจะลาออกไปขายไม้ฟืน แต่บิดารู้เรื่องเสียก่อนจึงให้ลาออกมาเรียนสายสามัญ หลังจากเรียนจบก็เริ่มรับราชการที่กระทรวงพาณิชย์และคมนาคม ทำงานได้ระยะหนึ่งก็เริ่มเขียนเรื่องสั้น เรื่องตลกเบาสมองไปลงตีพิมพ์ตามนิตยสารต่าง ๆ เมื่อเริ่มเบื่ออาชีพราชการก็ลาออกมาขับแท็กซี่ ก่อนจะทำงานในเรือโยงในแม่น้ำเจ้าพระยา ในช่วงนี้เขาได้พเห็นชีวิตผู้คนอย่างหลากหลาย ซึ่งกลายเป็นวัตถุดิบในงานเขียนในเวลาต่อมา นิยายเรื่องแรกคือ ยอดสงสาร ต่อมาคือ นักเรียนนายร้อย ซึ่งเขาเริ่มใช้นามปากกา ป. อินทรปาลิต ปรากฏว่าขายดีมาก ในปี 2476 เขากลับไปรับราชการอีกครั้ง โดยสอนวิชาการพิมพ์ขึ้นเป็นแห่งแรกในเมืองไทยมีชื่อว่า โรงเรียนช่างพิมพ์วัดสังเวช แต่ทำได้ไม่นานก็ออกมาเป็นนักเขียนอย่างเต็มตัว ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เขาได้เขียนหัสนิยายอมตะชุด สามเกลอ พล นิกร กิมหงวน ป. อินทรปาลิตเป็นนัก เขียนเรื่องอ่านเล่นที่สร้างงานประพันธ์ได้ทุกแนว ทั้งนิยายรักโศก บู๊ จี้เส้น สืบสวนสอบสวน และนิทานสำหรับเด็ก เขาได้ชื่อว่าเป็นนักเขียนที่มีงานประพันธ์มากที่สุดผู้หนึ่งของเมืองไทย เป็น ราชานักประพันธ์ร้อยแก้วสำนวนตลาด ผลงานของเขาทำให้คนรักการอ่านกันทั่วเมือง
ป. อินทรปาลิตนิยายชุดสามเกลอ พล นิกร กิมหงวน
25 กันยายน พ.ศ. 2541
วันสถาปนา มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง (มฟล.) มีสถานภาพเป็นสถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐบาล พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ได้ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ ประกอบพิธีเปิดมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2547 ตั้งอยู่ที่ อ. เมือง จ. เชียงราย คำขวัญประจำมหาวิทยาลัยคือ "การดำเนินชีวิตด้วยปัญญา เป็นชีวิตที่สุด" ดอกไม้ประจำมหาวิทยาลัยคือดอกหอมนวล หรือดอกลำดวน สีประจำมหาวิทยาลัยคือสีแดง-ทอง เปิดสอน 8 คณะ ระดับปริญญาตรี โท เอก