ไม่ว่าชนชั้นใด..ย่อมมีทุกข์แลมีสุข..ที่มาของอมตะเพลงนี้

กิ่งโศก

บทเพลง เพลงนี้   ลาวดวงเดือน 
...อนุสรณ์ ความรัก ....ความโหยหาอันนิรันดร์..ความหลังอันตราตรึงแลเจ็บปวดครั้งพระองค์ท่านเสด็จเยือง นครเชียงใหม่..ของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่นพิชัยมหินทโรดมหรือพระองค์เจ้าชายเพ็ญพัฒนพงศ์ พระโอรสใน
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ และเจ้าจอมมารดามงกุฎ..
พระองค์เจ้าชายเพ็ญกับเจ้าหญิงชมชื่นผู้เลอโฉม แห่งเชียงใหม่นคร...
เชิญมาชมเนื้อหา ..เพลงแรกเพลงเดียว ของพระองค์ท่านที่ทรงนิพนธิ์ไว้กันเถิด..

โอ้ละหนอ ดวงเดือนเอย 
ข้อยมาเว้า รักเจ้าสาวคำดวง
โอ้ดึกแล้วหนอ 
ข้อยขอลาล่วง
 อกพี่เป็นห่วง รักเจ้าดวงเดือนเอย
ขอลาแล้ว เจ้าแก้วโกสุมภ์
 ข้อยนี้รักเจ้าหนอขวัญตาเรียม
จะหาไหนมาเทียม   เจ้าดวงเดือนเอย
หอมกลิ่นเกสร เกสรดอกไม้ 
หอมกลิ่นคล้ายคล้ายเจ้าสูของเรียมเอย
หอมกลิ่นกรุ่นครัน 
หอมนั้นยังบ่เลย เนื้อหอมทรามเชย.เอ๋ย..เราละหนอ
โอ้ละหนอ นวลตาเอย ข้อยนี้รัก แสนรักดังดวงใจ
โอ้เป็นกรรมต้องจำจากไป อกอาลัยเจ้าดวงเดือนเอย  

..บทชมนาง...อาลัยหานาง  ผู้เป็นยอดดวงใจถ่ายทอดอกมาได้ลึกล้ำยิ่งครับ.
กิ่งโศกขอ นำเสนอ..ที่มาของ เพลง ลาวดวงเดือน   ครับ..

ผู้ประพันธ์เพลงนี้ คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่นพิชัยมหินทโรดม
หรือพระองค์เจ้าชายเพ็ญพัฒนพงศ์ พระโอรสใน
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ และเจ้าจอมมารดามงกุฎ
ประสูติเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๔๒๕
พระองค์เจ้าชายเพ็ญ ได้เสด็จไปทรงศึกษาในประเทศอังกฤษ
เมื่อเสด็จกลับมาแล้วทรงเข้ารับราชการในตำแหน่ง
ผู้ช่วยปลัดทูลฉลองกระทรวงเกษตราธิการ
ใน พ.ศ. ๒๔๕๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นกรมหมื่นพิชัยมหินทโรดม
กรมหมื่นพิชัยมหินทโรดม ทรงสนพระทัยดนตรีไทยเป็นอย่างมาก
เมื่อเสด็จกลับจากอังกฤษแล้ว ทรงโปรดให้มีวงปี่พาทย์วงหนึ่ง
เรียกกันว่า วงพระองค์เพ็ญ
นอกจากนี้พระองค์ยังทรงเล่นดนตรีได้หลายเครื่อง
และยังทรงเป็นนักแต่งเพลงที่สามารถพระองค์หนึ่ง
โดยได้ทรงแต่งเพลง ลาวดวงเดือน
ซึ่งเป็นที่นิยมแพร่หลายทั้งในอดีตและปัจจุบัน

ในปลายรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
เป็นสมัยที่ดนตรีไทย โดยเฉพาะปี่พาทย์ได้รับความนิยมแพร่หลาย
ตามบ้านท่านผู้มีบรรดาศักดิ์ และวัดวาอาราม
ต่างก็มีวงปี่พาทย์เป็นประจำกันมากมาย
เจ้านายหลายพระองค์ก็มีวงปี่พาท์ประจำวัง มีครูบาอาจารย์ไว้ฝึกสอน
ปรับปรุงคิดประกวดประขันกันอย่างเอาจริงเอาจัง เช่น
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ก็มีวง วังบูรพา
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต ก็มีวง วังบางขุนพรหม
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งดำรงพระยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช
สยามมกุฎราชกุมารก็มีวงปี่พาทย์ชื่อว่า วงสมเด็จพระบรม
และพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่นพิชัยมหินทโรดม
ก็มีวงปี่พาทย์วงหนึ่งของพระองค์เรียกว่า วงพระองค์เพ็ญ
ซึ่งแต่ลงวงล้วนแต่มีนักดนตรีที่มีฝีไม้ลายมือยอดเยี่ยมทัดเทียมกัน

กรมหมื่นพิชัยมหินทโรดม นอกจากจะทรงสนพระทัยในวงปี่พาทย์ของพระองค์
เยี่ยงเจ้านายท่านอื่นๆแล้ว ยังทรงเป็นนักแต่งเพลงชั้นดีพระองค์หนึ่งด้วย
ทรงคิดประดิษฐ์ทำนองเพลงใหม่ๆ แปลกๆอยู่เสมอ
พระองค์ทรงโปรดท่วงทำนองลีลาของเพลง ลาวดำเนินทราย เป็นอันมาก
เพราะเพลงนี้เป็นเพลงสำเนียงลาวอันอ่อนช้อยนุ่มนวล
เห็นภาพพจน์บรรยายกาศของภูมิประเทศ และวัฒนธรรมไทยภาคเหนือ

ใน พ.ศ. ๒๔๔๖ พระองค์เจ้าชายเพ็ญพัฒนพงศ์
เพิ่งสำเร็จการศึกษาจากประเทศอังกฤษมาใหม่ ได้ทรงเสด็จขึ้นไปเที่ยวนครเชียงใหม่
อันเป็นนครแห่งศูนย์กลางวัฒนธรรมล้านนาสมัยนั้น
สมัยนั้นพระยานริศราชกิจเป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ประจำมลฑลพายัพ
ได้จัดการรับเสด็จต้อนรับพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าชายเพ็ญพัฒนพงค์
อย่างสมพระเกียรติ โดยเจ้าหลวงอินทวโรรสสุริยะวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
ได้จัดการรับเสด้จอย่างประเพณีชาวเหนือโดยแท้
โดยให้ประทับในคุ้มหลวงและเสวยพระกระยาหารแบบขันโตก
มีการแสดงละครและดนตรีในคุ้มนี้ด้วย

ในงานต้อนรับเสด็จครั้งนี้
เจ้าอินทวโรรสแลเเจ้าแม่ทิพยเนตรได้ชวนเชิญเจ้าพี่เจ้าน้อง
และพระญาติวงศ์มาร่วมรับเสด็จโดยพร้อมเพียงกัน
ในบรรดาพระญาติวงศ์เจ้านายเชียงใหม่
ปรากฎว่ามีเจ้าราชสัมพันธวงศ์และเจ้าหญิงคำย่น
พร้อมด้วยธิดาองค์โต นามว่า เจ้าหญิงชมชื่น อายุเพิ่งย่างเข้า ๑๖ ปี
มาร่วมในงานนี้ด้วย เล่ากันว่าเจ้าหญิงชมชื่นมีผิวพรรณผุดผ่องเป็นนวลใย
ใบหน้าอิ่มเอิบเปล่งปลั่งดุจพระจันทร์วันเพ็ญ มีเลือดฝาดขึ้นบนใบหน้า
จนแก้มเป็นสีชมพู เพราะผิวขาวประดุจงาช้างอยู่แล้ว
อีกทั้งเจ้าหญิงชมชื่นเป็นกุลสตรีที่เรียบร้อยอ่อนหวานน่ารัก
เจรจาด้วยกระแสเสียงอันไพเราะ
ด้วยความงามอันน่าพิศวงประกอบกับความน่ารัก
นุ่มนวลละมุนละไมจึงเป็นที่เลื่องลือไปทั่ว

พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์ เจ้าชายหนุ่มอายุ ๒๑ ปี
บังเกิดความสนพระทัยในดรุณีแน่งน้อย อายุ ๑๖ ปีนี้มาก
กล่าวกันว่า พระองค์เมื่อได้เห็นเจ้าหญิงชมชื่นก็ถึงกับทรงตะลึง
ในความงามอันน่าพิศวงจนเกิดความพิสมัยขึ้นในพระทัย
เหมือนกับชายหนุ่มพบคนรักครั้งแรก!!
ในวันต่อมา พระยานิรศราชกิจ ข้าหลวงมลฑลพายัพ
เป็นผู้นำพระองค์ไปเยี่ยมเจ้าราชสัมพันธวงศ์ถึงคุ้มหน้าวัดบ้านปิง
เจ้าหญิชมชื่นได้มีโอกาสต้อนรับพระเจ้าลูกยาเธอ
ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
นักเรียนนอกผู้สำเร็จการศึกษาจากอังกฤษพระองค์นี้หลายครั้งหลายหน
นานวันเข้าพระองค์เจ้าชายเพ็ญก็ยิ่งเกิดความปฏิพัทธ์
หลงใหลในเจ้าหญิงชมชื่นเป็ยนิ่งนัก
พระองค์จึงโปรดให้ข้าหลวงใหญ่มณฑลพายัพ
เป็นเฒ่าแก่เจรจาสู่ขอเจ้าหญิงชมชื่น ให้เป็นหม่อมของพระองค์

แต่การเจรจาสู่ขอกลับได้รับการทัดทานจากเจ้าราชสัมพันธวงศ์
โดยขอผัดผ่อนให้ เจ้าหญิงชมชื่นอายุครบ ๑๘ ปี เสียก่อน
และตามขนบธรรมเนียมประเพณีของราชสกุลนั้น
พระเจ้าลูกเธอพระองค์ใดจะทำการอภิเษกสมรส
จะต้องได้รับพระบรมราชานุญาตจากพระมหากษัตริย์เสียก่อน
เพื่อได้รับเป็นสะใภ้หลวง ได้รับยศและตำแหน่งตามฐานะ
หากถวายเจ้าหญิงชมชื่นให้ในตอนนี้
เจ้าหญิงก็จะตกอยู่ในฐานะภรรยาน้อยหรือนางบำเรอเท่านั้น
เฒ่าแก่ข้าหลวงใหญ่ยอมจำนนต่อเหตุผลของเจ้าสัมพันธวงศ์
นำความผิดหวังกลับมาทูลให้พระองค์ชายทราบ
พระองค์ชายก็ได้รับความผิดหวังครั้งยิ่งใหญ่ในชีวิต
เพราะเมื่อจะมีรักครั้งแรกทั้งทีก็มีกรรมบันดาลขัดขวาง
ไม่ให้รักสมหวังไม่ได้เชยชมสมใจ
ความทุกข์โศกใดจะเทียมเทียบเปรียบปาน

เมื่อผิดหวังก็ต้องเสด็จกลับกรุงเทพด้วยความร้าวรานพระทัย
คงปล่อยให้เชียงใหม่เป็นนครแห่งความรักและความหลังของพระองค์
ครั้นถึงกรุงเทพ เรื่องการสู่ขอเจ้าหญิงเมืองเหนือได้แพร่สะพัด
ไปในหมู่พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชบริพารผู้ใกล้ชิด
เจ้านายชั้นผู้ใหญ่หลายพระองค์ทรงทัดทานอย่างหนักหน่วง
โดยอ้างเหตุผลต่างๆ นานา
เป็นอันว่า ความรักของพระองค์ประสบความผิดหวังอย่างสิ้นเชิงทุกประการ
คราใดสายลมเหนือพัดมา พระองค์ชายของเราก็แสนเศร้ารันทดใจครานั้น
เศร้าขึ้นมาคราใด พระองค์เจ้าชายเพ็ญพัฒนพงศ์
ก็เสด็จไปฟังดนตรีตามวังเจ้านายต่างๆ ทั้ง วังสมเด็จ วังบูรพา และวังบางขุนพรหม
ทุกครั้งที่ทรงสดับดนตรีและทรงดนตรี
พระองค์จะโปรดเพลง ลาวเจริญศรี เป็นพิเศษ
เพราะเป็นเพลงที่นอกจากจะมีความไพเราะอ่อนหวานแล้วยังมีบทร้องที่ว่า
อายุเยาวเรศรุ่นเจริญศรี
พระเพื่อนพี่แพงน้องสองสมร
งามทรงงามองค์อ่อนซ้อน
ดังอัปสรยหาดฟ้าลงมาเอย
.บทร้องนี้ ทำให้พระองค์หวนรำลึกถึงโฉมอันงามพิลาส
ของเจ้าหญิงชมชื่นผู้เป็นที่รัก
พระองค์จึงทรงระบายความรักความอาลัยของพระองค์
ลงในพระนิพนธ์บทร้อง ลาวดวงเดือนเพื่อเป็นที่ระลึกถึงเจ้าหญิงผู้เป็นเจ้าหัวใจนี่เอง เป็นเครื่องผ่อนคลายอารมณ์เศร้าของพระองค์
เป็นอนุสรณ์ เตือนจิตให้สะท้อนรัญจวนหวนคำนึง
รำลึกถึงโฉมงามของเจ้าหญิง-ความรัก-ความหลัง
คราใดที่ทรงรำลึกถึงเจ้าหญิงชมชื่น
พระองค์ก็ทรงใช้ดนตรีเป็นเครื่องปลอบหฤทัยให้คลายเศร้า
ถ้าไม่ทรงดนตรีเองก็ให้มหาดเล็กข้าหลวงเล่นให้ฟังด้วย
ลาวเจริญศรี และลาวดวงเดือน ซึ่งขาดไม่ได้ตลอดชีวิตของพระองค์ท่าน.

กรมหมื่นพิชัยมหินทโรดม ทรงมีพระชนมายุน้อยมาก
เนื่องจากทรงมีอารมณ์อ่อนไหวละเอียดอ่อน
และประกอบกับพระวรกายไม่ค่อยมบูรณ์แข็งแรงเท่าไรนัก
อีกทั้งทรงหมกมุ่นกับหน้าที่การงาน
เพื่อจะให้ลืมความหลังอันแสนเศร้าของพระองค์ที่ฝังใจอยู่ตลอดเวลา
อาจเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้พระชนมชีพของพระองค์สั้นจนเกินไป
พระองค์ด่วนสิ้นพระชนม์ เมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกาน พ.ศ. ๒๔๕๓
พระชันษา ๒๘ ปีเท่านั้น.
เพลงลาวดวงเดือน เพลงนี้ เป็นหลักฐานปรากฏผลงานการแต่งเพลง
ของพระองค์เพียงเพลงเดียวเท่านั้น เพราะไม่สามารถสืบทราบได้ว่า
พระองค์ทรงแต่งเพลงใดขึ้นมาอีกหรือไม่ แม้ว่าจะทรงแต่งเพียงเพลงเดียว
ลาวดวงเดือน ก็ดูเหมือนจะเป็นเพลงที่พระองค์ทรงประพันธ์ด้วยชีวิต
จิตใจ และวิญญาณ ความรัก-ความหลัง ของพระองค์ทั้งหมดลงในเพลงนี้
เพลงลาวดวงเดือน เป็นเพลงอันประดุจอนุสรณ์แห่งความรักอมตะระหว่าง
พระองค์เจ้าชายเพ็ญกับเจ้าหญิงชมชื่นผู้เลอโฉม
และจะเป็นเพลงรักหวานซาบซึ้งตรึงใจ
อยู่ในห้วงหัวใจคนไทยทั้งชาติต่อไปอีกนานเท่านาน
  
ประวัติเพลง ลาวดวงเดือน
เรียบเรียงโดย อาจารย์สันติเทพ ศิลปบรรเลง